مطالعات ایران

ایران کجاست و ایرانی کیست ؟

مطالعات ایران

ایران کجاست و ایرانی کیست ؟

تیمولوژی( ریشه یابی اسامی مکانهای جغرافیایی) ایران 1

جمع آوری از گارگین فتائی

تیمولوژی و یا به تعبیر دقیق تر اتیمولوژیEtymology بیشتر به معنی ریشه یابی نام مکانهای جغرافیایی و در وهلهء دوم به معنای ریشه یابی اسامی اشخاص معروف و یا خود یک اسم ، صرف نظر از شهرت فرد دارای آن می باشد .

در زیر تیمولوژی تعدادی از اسامی جغرافیایی که از کتابهای گوناگون و جمع آوری شده ارائه می گردد .

لازم به ذکر است که تیمولوژی و ریشه یابی اسامی و مکان های جغرافیایی ، جنبهء نسبی داشته و نمی توان گفت که بیان ریشه ای خاص برای یک مکان جغرافیایی الزاماً باید تنها ریشه لغوی یا جغرافیایی آن مکان باشد لذا ارائهء فهرست زیر به هیچ وجه به معنای تائید کامل آنها نیست و شما هم اگر در این موارد اطلاعاتی دارید می توانید در این وبلاگ ارائه دهید البته اگر امکان دارد حتی الامکان مستند و مبتنی بر یک نوشتهء معتبر باشد با تشکر

آشتیان

متشکل است از آ+ یشتس+ یان

آ پیشوند است

یشتی ریشه در یشت های اوستا داشته و به معنای ستایش است

این واژه روی هم رفته به معنای محل ستایش است

معادل ارمنی آن شهرذ آشتی شات در ارمنستان تاریخی بوده است

آغاجری

متشکل است از دو واژهء « آغاج» که به ترکی به معنای درخت است و « ایری» که به معنای مرد بیشه است .

این واژه روی هم رفته به معنای درخت و بیشه است .

البته گفته می شود که آغاج ریشه در قوم آغوز دارد که به آنجا مهاجرت کرده اند

آق قلعه

به ترکی به معنای قلعهء سفید است .

نام قبلی آن اسپی دژ به معنای دژ سفید بوده است

نقطه مقابل آن قره قلعه به معنای قلعهء سیاه است که در شما عشق آباد واقع است .

آمل

نام قبلی آن آماردستان بوده است .

این واژه ریشه در قوم بسیار قدیمی آمارد دارد که در آنجا ساکن بوده اند .

ابهر

دگرگون شده آب خور است و آن آبی است که آسیاب را گرداند .

بقایای تعدادی از آسیابها در آن موجود است .

ابیورد

اسم قدیمی آن آپ واراکتیکا است

ارغندرود

در افغانستان است و نام قدیم آن آرختسی بوئده است .

اراک

نام قبیل آن سلطان آباد بوده است و این به خاطر وجود قلعهء سلطان آباد بوده که به امر فتحعلیشاه در آنجا ساخته شده است .

نام اراک توسط فرهنگستان زبان و ادب به آن داده شده و تلویحاً به معنی عراق عجم در برابر عراق عرب است .

اردبیل

این واژه ریشه در کلمه یونانی آرتاویله دارد .

آرتا به معنی مقدس و ویله که با ویلیج انگلیسی هم همریشه است به معنای روستا است .

معنی این شهر روی هم رفته به معنای روستای مقدس است .

اردستان

دگرگون شده آرتِستان و متشکل است از آرت به معنی مقدس و ستان که پسوند جا و مکان است روی هم یعنی جای مقدس.

اردکان

دگرگون شده آرتِکان و متشکل است از آرت به معنی مقدس و آن یا کان که پسوند جمع است یعنی مقدسان .

ارسنجان

دگرگون شدهء آرسنگان و متشکل است از آرسن به معنی مجلس بزم و گان که پسون مکان است و روی هم یعنی محل مجلس بزم .

اسقرآین

دگرگون شده اسپرآئین و متشکل است از اسپر به معنی سپر و آئین که همان اصول و روش است و روی ةم یعنی آئین سپر و جنگ آوری.

الیگودرز

متشکل از الی و گدرز یعنی از نسل گودرز پادشاه ساسانی .

ارومیه

متشکل از دو واژه سامی اور به معنی جا و میه به معنی آب است .

روی هم رفته به معنی جای پر آب است .

این منطقه تحت نفوذ اقوام سامی و آشوری و کلدانی بوده و به همین دلیل این واژه ریشه سامی دارد .

انزلی

متشکل است از آن + زل به معنی محل و لی به معنی گیاه یعنی محل پر گیاه .

روسها به آنجا زنزلی می گفتند .

نام قدیمیتر آن گرانپه بوده است .

اورامانات

جمع اورامنا است و اورامان ، سرودهای مذهبی زرتشتیان است .

ایلام

متشکل است از دو کلمه ایل به معنی سرزمین و آم یعنی بلند روی هم یعنی سرزمین بلند زیرا کوه الامو در آنجاست .

بیستون

دگرگون شده بغستان به معنی سرزمین خدایان است زیرا معابد بزرذگ در آنجا بوده است و کتیبه بیستون در آنجاست که مکانی بسیار مقدس بوده است .

بجنورد

دگرگون شده بیژن یورت به معنی شهر بیژن است .

بختیاری

دگرگون شده باختری است .

بروجرد

دگرگون شده بروگرد و قدیمی تر آن ویرو گرد است و متشکل است از ویرو که از حکام اشکان=ی است و گرد که پسوندی است که بر سر تعدای از شهرها و روستاهای ایران درآمده و اشاره از ساخته شدن دارد و این واژه روی هم به معنی شهر ساختهء ویرو است .

بروجن

به معنی برجها است .

بناب

به دو مهنی به کار رفته

1: وناب که متشکل است از ون به معنی درخت زبان گنجشک و آب است

2: متشکل است از بن به معنی ریشه و آب و روی هم یعنی جایی که بنیاد آن آب است .

بندرعباس

نام قبلی آن که در دست پرتغالیها بود بندر گمبرون بود و پس از پیروزی شاه عباس بر پرتغالیها به بندرعباس تغییر نام داد .

بوشهر

از شهرهای قدیمی و باستانی و احتمالاً دگرگون شده ابو شهر است .

بوکان

متشکل است از بوک به معنی عروس و کان پسوند مکان و روی هم یعنی محل عبور عروس .

بوئین زهرا

بوئین به معنای انبار قلعه است

بهبهان

متشکل است از به به معنی بهتر و بهان یعنی محل سکونت و روی هم یعنی محل سکونت بهتر است .

بهشهر

به معنی شهر بهتر است .

بیجار

به دو معنی به کار رفته

1: نام قبلی آن گروسی و به معنی دامنه کوه بوده است

2: دگرگون شده بیدزار یعنی جای رویش بیدها است .

بیدخت

دگرگون شده بغدخت به معنی دختر بغ است و بغها هم خدایان باستان بوده اند .

بیرجند

به دو معنی به کار رفته

1: دگرگون شده پیرچند است و به معنی محل اجتماع پیران است که البته پیر ، بالاترین مقام روحانی در آئین مهر بوده است .

2: متشکل است از بیر به معنی چاه و جند به معنی مکان و روی هم یعنی مکان پر چاه .

پاوه

یادگاری از اسپهبد پاو سردار یزدگرد سوم.

پیرانشهر

اشاره به ایل پیران دارد .

تاکستان

جای انگور خیز

تالش

قسمتی از آن در جمهوری آذربایجان است .

نام سابق آن در اذیران ، هشت در بوده است .

تحولات اسمی آن طبق نوشتهء موسی خورتی در کتاب ایران شهر چنین بوده است

گادوش – کادوس – کادوش – تالوش - تالش

تبرستان

دگرگون شده تاپورستان است یعنی محل اجتماع قوم تاپور .

تاپورها به همراه آماردها و تالش ها سه قوم اصلی شمال ایران را تشکیل می داده اند .

تبریز

متشکل بوده است از تو که همان تف و گرم است و ریز به معنی چشمه و آب و روی هم یعنی چشمه آب گرم که در آنجا واقع است .

تربت جام

مرقد شیخ احمد جام معروف به ژنده پیل بوده است .

نربت حیدریه

نام قدیم آن زاوه به معنی جام پر آب یوده است .

بعد از حضور فرقه حیدریه که سرسلسلهء آن قطب الدین حیدری است به این نام خوانده شد .

تفرش

مرکب از تف یا گرم و رش یا ریز به معنی آب و چشمه و روی هم به معنی چشمه آب گرم .

تکاب

محل اصلی آتشکده آذرگشنسب بوده

نام قدیمی آن تیکان تپه بوده است .

تویسرکان

دو آبادی بوده توی و سرکان که با هم ادغام شده است .

تهران

به طور کل وجود حروف ته و تب و تف در او برخی از شهرهای ایران مثل تبریز ، تفرش و تهران و غیره حکایت از گرمی و گرما و وجود حروف شم و سم در اول برخی از شهرها مثل سمیرم و شمیران به معنی سرد و سرما است .

بنابراین تهران به معنی جای گرم در برابر شمیران به معنی جای سرد است .

ترکمن

به معنی ترک مانند است .

چابهار

برای آن دو ریشه در نظر گرفته اند

1:متشکل است است دو واژه چهار و بهار یعنی جایی که چهارفصل آن بهار است .

متشکل است از چو بهار و ریشه در چو بهارات است و بهارات به معنی هندوستان بوده و روی هم به معنی مانند هندوستان است .

خوزستان

ریشه در قومی باستانی هوز یا خوز دارد

بابل

دگرگون شده باوَل به معنی چوب درخت است و نام قدیمی آن بارفروش بوده است .

داراب گرد

نام قدیم آن داراب سارکا بوده و بعد تبدیل به داراب گرد شده

سارکا و گرد هر دو به معنی ساختن است و کلا این شهر به معنی ساخته داراب است .

دشت مغان

به معنی دشت و محل اجتماع مگها بوده است .

دیلیم

دگرگون شده رود دجله است که به صورت های دگله ، دیاله و دجله درآمده است .

زرقان

در اصطلاح محلی به آن زرغون گویند که در زبان پهلوی به معنای سرسبز است . تعبر دوم این است که ریشه در واژه واستایی آثریکا به معنای محل آتش دارد و تعبیر سوم این است که نام قدیمی آن زرگان بوده که به معنی انگور است زیرا آنجا مکان کشت انگور می باشد .

سرخس

دگرگون شده ساریگا است

عشق آبد

دگرگون شده اشک آبد و به معنی ساخته شده بوسیله اشکانیان است .

قم

ماخوذ از کومه و آن کلبه هایی بوده که اهالی آنجا می ساخته اند

کاشمر

دگرگون شده کاچغر و نام قبلی آن چهل حصار بوده است .

کرخه

نام قدیم آن کارشا بوده است

کهنوج

به معنای چشمه سار است